Bài viết “Luận giải bát quái là gì và ứng dụng bát quái trong cuộc sống” gồm các phần chính sau đây:

1. Đại cương bài giảng học thuyết âm dương
2. Luận bàn về Tứ tượng trong triết học phương đông
3. Giải thích bát quái là gì và ý nghĩa bát quái
4. Ứng dụng của bát quái trong cuộc sống

1. Đại cương bài giảng học thuyết âm dương

Vô Cực sinh Thái Cực

Thái Cực sinh Lưỡng Nghi

Lưỡng Nghi sinh Tứ tượng

Tứ Tượng sinh Bát Quái

Bát Quái sinh Vô lượng

Âm dương là một cặp phạm trù trọng yếu của triết học cổ đại, là khái niệm để chỉ hai thực thể đối lập và luôn chuyển hóa cho nhau. Vũ trụ khi chưa hình thành thì chưa thể có sáng tối, đêm ngày, nắng mưa, nóng lạnh…Vũ trụ khi đã hình thành mới phát sinh các mặt đối lập, vì vậy mà mọi sự vật khách quan hiện hữu đều phải mang trong lòng chúng tính đối xứng Âm – Dương. Âm là bề trái, dương là bề phải, âm là bề lưng, dương là bề bụng, âm là vật chất bên ngoài, dương là tinh thần bên trong, âm thuộc về đất, dương thuộc về trời, âm nặng nên xuống đất, dương nhẹ nên lên cao.
Âm trưởng thì Dương tiêu (âm lớn mạnh thì dương mất đi), Dương trưởng thì Âm tiêu (mặt trời càng lên cao thì bóng tối dần càng mất đi). Đó là lẽ sinh sinh diệt diệt trong vũ trụ. Như ta từ không mà đến rồi lại sẽ trở về không vậy.

2. Luận bàn về Tứ tượng trong triết học phương đông

Tiến thêm một bước vũ trụ không chỉ phân hóa thành Âm – Dương đơn độc mà phải kết hợp lại, xen kẽ nhau và hàm chứa lẫn nhau. Từ đó sẽ tạo ra 4 hiện tượng ban đầu gọi là Tứ Tượng theo nguyên tắc chồng hai vạch lên nhau. Nếu ta qui định vạch liền “—” là dương (ứng với số 1 trong hệ nhị phân), vạch đứt “- -” là âm (ứng với số 0 trong hệ nhị phân). Nếu như cổ nhân viết từ trên xuống thì nhị phân viết từ trái sang phải ta lập được bảng như bên dưới:

Như vậy trong thiên văn thì

• Thái Dương : Mặt trời (Nhật): rất nóng, bầu trời sáng
• Thái Âm : Mặt trăng (Nguyệt): lạnh, bầu trời tối đen
• Thiếu Âm : Định tinh (Tinh): không chuyển động, lạnh
• Thiếu Dương – Hành tinh (Thần): chuyển động trên bầu trời
• Vì vậy còn gọi Nhật nguyệt tinh thần là Tứ tượng, và vị trí của chúng cũng gọi là Tượng trời.

Thái Dương là Dương cực thịnh, Thiếu Dương là Dương đã suy bớt, nhưng vẫn mạnh hơn Âm. Thiếu Âm là Âm đã mạnh hơn Dương, Thái Âm là Âm cực thịnh.

Tứ Tượng này cũng là 4 giai đoạn của một chu trình khép kín tương ứng với 4 mùa trong năm, bắt đầu mùa xuân là Thiếu dương, khí ấm áp tăng dần; tiếp theo Mùa hạ là Thái dương, nóng đến cực đại; đến Mùa thu khí lạnh đang về là Thiếu âm, cuối cùng Thái âm là Mùa đông, lạnh cực đại.

Trong chu kỳ của một con người hay sinh vật: giai đoạn đầu tăng trưởng từ từ, là Thiếu dương, đến thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ là Thái dương, đến cực đại khi trưởng thành toàn vẹn, rồi suy dần dần là Thiếu âm, cuối cùng là suy sụp nhanh chóng, là Thái âm.

Nhưng trong Âm có dương và ngược lại. Trong mùa hè, khi nóng nực nhất vẫn có khí lạnh, trong mùa đông, khi lạnh nhất vẫn có hơi ấm. Khi con người phát triển mạnh mẽ nhất, thì hàng ngày vẫn có hàng triệu tế bào bị suy thoái và chết đi, có điều sự tăng trưởng mạnh hơn rất nhiều sự suy thoái; tương tự, trong thời kỳ già ốm, vẫn có những tế bào được sinh ra, nhưng không thắng được sự triệt tiêu. Có chăng chỉ là làm giảm quá trình suy sụp.

Đối với phật giáo thì chính là Sinh Lão Bệnh Tử, với sự vật là Sinh Trụ Dị Diệt, với Vũ trụ là Thành Trụ Hoại Không.

Kết luận Tứ Tượng chính là 4 trạng thái biến thiên chính yếu, 4 cơ cấu chính yếu, 4 hiện tượng chính yếu, 4 giai đoạn biến thiên chính yếu, trong đại chu kỳ biến hóa. Nói cách khác, vạn vật có thể hoặc tụ, hoặc tán, hoặc hướng ngoại, hoặc hướng nội, hoặc tiến từ tinh thần đến vật chất, hoặc từ vật chất trở ngược về tinh thần.

Áp dụng tứ tượng trong thực tiễn về cuộc sống đó là phải sống phù hợp theo tuổi tác của mình, tùy thời, tùy tuổi tác mà hành sự…mới thuận theo tự nhiên. Xin tặng độc giả bài thơ:

Năm kia có bốn mùa trời,

Con người bốn lứa, khúc nhôi phân trình,

Mùa trời lộn lạo, đảo khuynh,

Đông thời oi ả, Hạ đành tuyết sương.

Xuân, Thu tráo trở cương thường,

Núi long, đất lở, tai ương chập chùng.

Tuổi người lộn lạo, rối tung,

Dĩ nhiên tai ách, khốn cùng một thân.

Lẽ trời phản phúc, khuất thân,

Âm Dương thuận nghịch phải lần cho ra.

Cương Nhu, tùy tiện mới là,

Tùy theo tuổi tác mà xa, gần Trời.

Có cao, có thấp, mới vui,

Tinh thần, vật chất, tùy thời chắt chiu.

Âm Dương tiêu tức chu lưu,

Bao la trời đất kinh phiêu mặc tình...

3. Giải thích bát quái là gì và ý nghĩa bát quái

Tiến thêm bước nữa thì Âm – Dương sẽ tạo ra 8 trạng thái cơ bản được đặt tên là Bát quái (8 biểu tượng). Do đó bát quái là 8 biểu tượng tương ứng với 8 trạng thái lớn của vũ trụ từ lúc hình thành tương ứng với 8 lực lượng chính có tính đối xứng của tạo hóa gồm:

Đất – Trời đối xứng nhau là 2 tượng Khôn – Càn

Núi – Đầm đối xứng nhau là 2 tượng Cấn – Đoài

Nước – Lửa đối xứng nhau là 2 tượng Khảm – Ly

Gió – Sấm đối xứng nhau là 2 tượng Tốn – Chấn

Ta có bảng bát quái như bên dưới:

Như vậy bát quái là 8 biểu tượng hay còn gọi là 8 quẻ, mỗi quẻ gồm ba hàng, mỗi hàng là nét đứt (hào âm) hoặc nét liền (hào dương). Quy luật biến hóa tuần hoàn của các vạch liền (Dương) và vạch đứt (Âm) giống như sự biến hóa về tính đối xứng của vạn vật, tính tuần hoàn của khí hậu, của thời tiết bốn mùa…

Bát quái đồ là hình ảnh sắp xếp các quẻ bát quái thành một vòng tròn theo một trật tự nhất định. Có 2 loại Bát Quái đồ là Tiên Thiên Bát Quái và Hậu Thiên Bát Quái.

• Tiên Thiên Bát Quái dựa trên sự nghiên cứu của Phục Hy. “Tiên Thiên” là gì? Trước khi vạn vật trong vũ trụ hình thành gọi là Tiên Thiên. Tiên Thiên Bát Quái là hình Bát Quái được sắp xếp theo trật tự có tính đối xứng rất rõ.
• Hậu Thiên Bát Quái dựa trên nghiên cứu của Chu Văn Vương. Còn khi đã có vạn vật trong vũ trụ gọi là Hậu Thiên. Hậu Thiên Bát Quái phản ánh quá trình thay đổi và vận động của vạn vật trong môi trường vũ trụ, đồng thời cũng phản ánh quy luật liên hệ giữa mặt trời, mặt trăng và trái đất. Nó coi con người và trái đất là trung tâm để quan sát và miêu tả vũ trụ.

Đến đây các bạn đã hiểu được bát quái là gì? Bạn nào muốn tìm hiểu sâu hơn về Tiên Thiên Bát Quái và Hậu Thiên Bát Quái cũng như tính chất, phương hướng… của từng quái vui lòng xem thêm bài viết “Luận giải chi tiết Tiên Thiên Bát Quái và Hậu Thiên Bát Quái”.

4. Ứng dụng của bát quái trong cuộc sống

Bát quái được ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực từ y học, thiên văn học, chiêm tinh học, địa lý, phong thủy, gia đình...Trong khuôn khổ bài viết này tôi chỉ giới thiệu qua để bạn đọc nắm được còn sẽ phân tích sâu hơn trong bài viết “Ứng dụng bát quái để làm cuộc sống tốt đẹp hơn”:

• Ứng dụng của Bát Quái vào Bát Trạch Minh Cảnh
• Gương Bát Quái Trấn Giải Phong Thủy
• Ứng Dụng Bát Quái vào giải số đoán mệnh trong Bát Tự Hà Lạc, Mai Hoa Dịch Số
• Ứng dụng của bát quái vào y học

Nếu bạn thấy bài viết này bổ ích hãy like, share bài viết và fanpage “Xemvm.com” để ủng hộ chúng tôi và chia sẻ kiến thức hay cho bạn bè của bạn. Vui lòng ghi rõ nguồn website xemvm.com khi bạn trích dẫn nội dung từ bài viết này. Cám ơn bạn rất nhiều!

Nếu bạn có bất cứ câu hỏi hoặc ý kiến góp ý để bài viết hoàn thiện hơn vui lòng gửi email về info@xemvm.com hoặc để lại một bình luận bên dưới để chúng ta có thể thảo luận thêm!